Limonaie. Cytrusowe ogrody nad Lago di Garda

                       Limonaia del Castel a Limone sul Lago di Garda 

Niejednokrotnie, odwiedzając uroczą miejscowość Limone sul Garda, usytuowaną na zachodnim  wybrzeżu jeziora Garda, zastanawiałam się nad sterczącymi w równych rzędach, białymi, kamiennymi filarami, którymi usiane jest wybrzeże. Okazuje się, że naszpikowane pionowymi słupkami skaliste zbocza schodzące do jeziora to dawne ogrody cytrusowe nazywane limonaie.        

Historia  uprawy cytryn, na zachodnim wybrzeżu jeziora Garda, wiąże się z przybyciem w ten rejon braci franciszkanów w XIII wieku. Mnisi rozpowszechnili uprawę cytrynowych drzewek na skalę masową. Najważniejszym ośrodkiem uprawy cytrusów stała się miejscowość Gargnano i okolice.  Do dziś, na terenie klasztoru franciszkanów, raz w roku odbywa się festa pod nazwą "Ogrody Cytrusowe".        

W XVI  wieku całe  zachodnie wybrzeże  jeziora Garda od miejscowości Salo do Limone  piętrzyło się ogrodami cytrusowymi, stąd pas  zachodniego wybrzeża nazywa się Riviera Limone. Uprawa cytryn miała w tym czasie duże znaczenie dla miejscowej ludności, która utrzymywała się z handlu cytrynami.

Specyfiką, piętrzących się tarasowo ogrodów cytrusowych, były oszklone kwatery, oddzielone  kamiennymi filarami. Od listopada do marca, dla ochrony drzewek przed zimowymi chłodami, szklono  kwatery z trzech stron. Tylko jedna południowo- wschodnia część otwarta była na ekspozycję słońca, dla zapewnienia owocom optymalnego wzrostu.       

Osobliwe struktury kamienne najlepiej zaobserwować od strony jeziora, podczas rejsu  statkiem. Kamienne  filary sterczą rzędem, ustawione w pewnych odległościach od siebie. Powyżej filarów umieszczone są poprzeczne belki, które  były rusztowaniem dla drewnianych żerdi.   

Współcześnie cytrynowe gaje przeszły transformację i w wielu fragmentach udostępnione zostały do zwiedzania dla turystów. Inne fragmenty przekształcono i przebudowano na hotele, tak jak pięknie położony Hotel La Limonaia Centro Vacanza.   

W 2004 roku, ogród cytrusowy Limonaia del Castel został odrestaurowany i udostępniony do zwiedzania dla turystów. Łatwo tam dotrzeć zaczynając od centrum miejscowości Limone. Limonaia del Castel udostępniony jest do zwiedzania w miesiącach od marca do października w  godzinach od 10.00 do 18.00.


Na zachodnim wybrzeżu jest jeszcze jedna limonaia o nazwie  "Pra de la Fam" w okolicach miejscowości  Tignale. 

Wzgórzami udrapowanymi ogrodami cytrusowymi zachwycał się poeta W. Goethe, który podróżował  w okolicach jeziora Garda w 1786 roku. Swój zachwyt  wyraził słowami: 

„Coności tu la terra dove fioriscono i limoni, gli aranci dorati rilucono  fra le foglie scure, una mite brezza sopra dal cielo azzurro, il mirto resta  e alto si erge L’alloro, La conosci tu, forse ? Laggiù, laggiu. Con te, amore mio, io vorrei andare”. 

( Znasz krainę kwitnących cytryn, gdzie wśród ciemnych liści błyszczą złote pomarańcze, z błękitnego nieba wieje łagodny wiatr, mirt jest cichy, a laur wzniosły, może wiesz ? Tam, tam ja chciałbym iść z tobą, kochanie !  )